အသက်ကြီးလာသည်နှင့်အမျှ ဦးနှောက်လုပ်ဆောင်ချက် ကျဆင်းလာသည်ကို သိသာထင်ရှားလာသည်။ အသက် 20 မှ 49 နှစ်ကြား လူအများစုတွင် မှတ်ဉာဏ်ပျောက်ဆုံးခြင်း သို့မဟုတ် မေ့လျော့ခြင်းတို့ကို ကြုံတွေ့ရသောအခါတွင် အများစုသည် မှတ်ဥာဏ်ဆိုင်ရာလုပ်ဆောင်မှု ကျဆင်းလာသည်ကို သတိပြုမိကြသည်။ အသက် 50 မှ 59 နှစ်ကြားရှိသူများအတွက် မှတ်ဉာဏ်ကျဆင်းမှု သိသာထင်ရှားစွာ ကျဆင်းလာသည်ကို စတင်ခံစားလာရသောအခါတွင် သိမြင်မှု ကျဆင်းလာတတ်ပါသည်။
ဦးနှောက်လုပ်ဆောင်ချက်ကို မြှင့်တင်ရန် နည်းလမ်းများကို ရှာဖွေသောအခါ မတူညီသော အသက်အုပ်စုများသည် မတူညီသော ရှုထောင့်များကို အာရုံစိုက်ကြသည်။ အသက် 20 မှ 29 နှစ်ကြား လူများသည် ဦးနှောက်စွမ်းဆောင်ရည် မြှင့်တင်ရန် အိပ်စက်ခြင်း (44.7%) ကို အာရုံစိုက်လေ့ရှိကြပြီး အသက် 30-39 နှစ်အတွင်း လူများသည် ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှုကို လျှော့ချရန် (47.5%) ပိုစိတ်ဝင်စားကြသည်။ အသက် 40-59 နှစ်ရှိသူများအတွက် အာရုံစူးစိုက်မှုကို မြှင့်တင်ရန် (40-49 နှစ်: 44%, 50-59 နှစ်: 43.4%) ၏ သော့ချက်ဖြစ်သည်ဟု ယူဆပါသည်။
ဂျပန်နိုင်ငံ၏ ဦးနှောက်ကျန်းမာရေးဈေးကွက်တွင် လူကြိုက်များသော ပါဝင်ပစ္စည်းများ
ကျန်းမာသောလူနေမှုပုံစံကိုလိုက်စားသည့်ကမ္ဘာ့ခေတ်ရေစီးကြောင်းနှင့်အညီ၊ ဂျပန်နိုင်ငံ၏လုပ်ဆောင်နိုင်စွမ်းရှိသောအစားအစာစျေးကွက်တွင် ဦးနှောက်ကျန်းမာရေးသည် အရေးပါသောအချက်အခြာဖြစ်သဖြင့် သီးခြားကျန်းမာရေးပြဿနာများအတွက် ဖြေရှင်းနည်းများကို အထူးအလေးပေးပါသည်။ 2024 ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ 11 ရက်နေ့အထိ ဂျပန်နိုင်ငံတွင် အလုပ်လုပ်နိုင်သောအစားအစာ 1,012 ခု (တရားဝင်အချက်အလက်များအရ) တွင် 79 ခုသည် ဦးနှောက်ကျန်းမာရေးနှင့် သက်ဆိုင်ပါသည်။ ယင်းတို့အထဲတွင် GABA သည် အသုံးအများဆုံးပါဝင်ပစ္စည်းဖြစ်ပြီး၊လူတင်း/ဇီဇန်သင်းginkgo အရွက်ထုတ်ယူ (flavonoids၊ terpenoids)၊DHA, Bifidobacterium MCC1274, Portulaca oleracea saponins, paclitaxel, imidazolidine peptides၊PQQနှင့် ergothioneine။
1. GABA
GABA (γ-aminobutyric acid) သည် 1949 ခုနှစ်တွင် Steward နှင့် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များက အာလူးဥတစ်သျှူးတွင် ပထမဆုံးတွေ့ရှိခဲ့သော ပရိုတင်းမဟုတ်သော အမိုင်နိုအက်ဆစ်ဖြစ်သည်။ 1950 ခုနှစ်တွင် Roberts et al. glutamate decarboxylase ဖြင့် ဓာတ်ကူပေးသော glutamate decarboxylase ဖြင့် ဓါတ်ပြု၍ မရနိုင်သော α-decarboxylation ၏ နောက်ပြန်မဆုတ်နိုင်သော α-decarboxylation ၏ GABA ကို နို့တိုက်သတ္တဝါ ဦးနှောက်တွင် ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။
GABA သည် နို့တိုက်သတ္တဝါများ၏ အာရုံကြောစနစ်တွင် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်တွေ့ရှိရသော အရေးကြီးသော အာရုံကြောဓာတ်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ၎င်း၏အဓိကလုပ်ဆောင်ချက်မှာ အာရုံကြောအချက်ပြမှုများ ထုတ်လွှင့်ခြင်းကို ဟန့်တားခြင်းဖြင့် အာရုံကြောဆိုင်ရာ စိတ်လှုပ်ရှားမှုကို လျှော့ချရန်ဖြစ်သည်။ ဦးနှောက်တွင်၊ GABA မှ ကြားဝင်ဆောင်ရွက်ပေးသော inhibitory neurotransmission နှင့် glutamate ဖြင့်ဖျန်ဖြေထားသော excitatory neurotransmission အကြား ဟန်ချက်ညီမှုသည် ဆဲလ်အမြှေးပါးတည်ငြိမ်မှုနှင့် ပုံမှန်အာရုံကြောလုပ်ဆောင်ချက်ကို ထိန်းသိမ်းရန်အတွက် မရှိမဖြစ်လိုအပ်ပါသည်။
လေ့လာမှုများအရ GABA သည် neurodegenerative ပြောင်းလဲမှုများကို ဟန့်တားနိုင်ပြီး မှတ်ဉာဏ်နှင့် သိမြင်မှုဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်များကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်ကြောင်း သိရသည်။ တိရိစ္ဆာန်လေ့လာမှုများက GABA သည် ကြွက်များတွင် မှတ်ဉာဏ်ကျဆင်းမှုနှင့်အတူ ရေရှည်မှတ်ဉာဏ်ကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေပြီး neuroendocrine PC-12 ဆဲလ်များ ကြီးထွားမှုကို အားပေးသည်ဟု အကြံပြုထားသည်။ လက်တွေ့စမ်းသပ်မှုများတွင် GABA သည် သွေးရည်ကြည်မှရရှိသော ဦးနှောက်မှရရှိသော neurotrophic factor (BDNF) အဆင့်ကို တိုးမြင့်စေပြီး သက်လတ်ပိုင်းအမျိုးသမီးများတွင် dementia နှင့် Alzheimer's ရောဂါ ဖြစ်နိုင်ခြေကို လျှော့ချပေးကြောင်း ပြသထားသည်။
ထို့အပြင် GABA သည် စိတ်ခံစားချက်၊ ဖိစီးမှု၊ ပင်ပန်းနွမ်းနယ်မှုနှင့် အိပ်စက်ခြင်းအပေါ် ကောင်းသောအကျိုးသက်ရောက်မှုများရှိသည်။ သုတေသနပြုချက်များအရ GABA နှင့် L-theanine သည် အိပ်ချိန်ကြာချိန်ကို လျှော့ချနိုင်သည်၊ အိပ်ချိန်ကို တိုးစေပြီး GABA နှင့် glutamate GluN1 receptor ခွဲများ၏ ဖော်ပြမှုကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်ကြောင်း သုတေသနပြုချက်များအရ သိရသည်။
2. Lutein / Zeaxanthin
လူတင်အောက်ဆီဂျင်ပါ၀င်သော carotenoid သည် isoprene အကြွင်းအကျန်ရှစ်ခုဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားသော၊ မပြည့်ဝသောပိုလီနင်တစ်ခုဖြစ်သည့် unsaturated polyene သည် သီးခြားလှိုင်းအလျားတွင် အလင်းကိုစုပ်ယူကာ ထုတ်လွှတ်သည့်အရာဖြစ်ပြီး ထူးခြားသောအရောင်ဂုဏ်သတ္တိများကိုပေးစွမ်းသည်။ဇီဇန်းသင်းlutein ၏ isomer တစ်ခုဖြစ်ပြီး ring အတွင်းရှိ double bond ၏ အနေအထား ကွဲပြားသည်။
Lutein နှင့် zeaxanthinမြင်လွှာရှိ ပင်မအရောင်ဆိုးများဖြစ်သည်။ Lutein ကို အဓိကအားဖြင့် အစွန်းမြင်လွှာတွင် တွေ့ရပြီး zeaxanthin သည် အလယ်ပိုင်း macula တွင် စုစည်းနေပါသည်။ မျက်လုံးအတွက် lutein နှင့် zeaxanthin ၏ကာကွယ်ပေးသောအာနိသင်များသည် အမြင်အာရုံကိုကောင်းမွန်စေခြင်း၊ အသက်အရွယ်နှင့်ဆိုင်သော macular degeneration (AMD)၊ အတွင်းတိမ်၊ ရေတိမ်နှင့် အရွယ်မစေ့ဘဲမွေးကင်းစကလေးများတွင် မြင်လွှာများပျက်စီးခြင်းကို ကာကွယ်ပေးခြင်း တို့ပါဝင်သည်။
2017 ခုနှစ်တွင် ဂျော်ဂျီယာတက္ကသိုလ်မှ သုတေသီများက လူတင်နှင့် ဇီဇန်သင်းတို့သည် သက်ကြီးရွယ်အိုများတွင် ဦးနှောက်ကျန်းမာရေးကို အပြုသဘောသက်ရောက်ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ Lutein နှင့် zeaxanthin မြင့်မားသောပါဝင်သူများသည် စကားလုံးတွဲများကို ပြန်လည်မှတ်သားခြင်းလုပ်ငန်းဆောင်တာများကို လုပ်ဆောင်သောအခါတွင် ဦးနှောက်၏လှုပ်ရှားမှုနည်းပါးကြောင်းပြသခဲ့ပြီး အာရုံကြောဆိုင်ရာစွမ်းဆောင်ရည်ပိုမိုမြင့်မားကြောင်း လေ့လာမှုကဖော်ပြခဲ့သည်။
ထို့အပြင်၊ Omeo မှ Lutemax 2020 မှ lutein ဖြည့်စွက်စာသည် BDNF (ဦးနှောက်မှရရှိသော neurotrophic factor) အဆင့်ကို သိသိသာသာတိုးမြင့်စေပြီး အာရုံကြောပလပ်စတစ်ဖြစ်ခြင်းတွင်ပါ၀င်သော အရေးပါသောပရိုတိန်းဖြစ်ပြီး အာရုံကြောများ၏ကြီးထွားမှုနှင့် ကွဲပြားမှုအတွက် အရေးကြီးကြောင်း၊ သင်ယူမှု၊ မှတ်ဉာဏ်နှင့် သိမြင်မှုဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်များကို မြှင့်တင်ပေးသည်။
(လူတင်းနှင့် zeaxanthin ၏ဖွဲ့စည်းပုံဖော်မြူလာများ)
3. Ginkgo Leaf Extract (Flavonoids၊ Terpenoids)၊
Ginkgo bilobaginkgo မိသားစုရှိ တစ်ဦးတည်းသော အသက်ရှင်ကျန်ရစ်သော မျိုးစိတ်များကို မကြာခဏ "သက်ရှိရုပ်ကြွင်း" ဟုခေါ်သည်။ အရွက်များနှင့် အစေ့များကို ဆေးဝါးသုတေသနတွင် အသုံးများပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင် အသုံးအများဆုံး သဘာဝဆေးများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ginkgo အရွက်ထုတ်ယူရာတွင် ပါဝင်သော တက်ကြွသောဒြပ်ပေါင်းများသည် အဓိကအားဖြင့် flavonoids နှင့် terpenoids များဖြစ်ပြီး lipid များကို လျှော့ချပေးခြင်း၊ antioxidant အကျိုးသက်ရောက်မှုများ၊ မှတ်ဉာဏ်ကောင်းမွန်စေခြင်း၊ မျက်စိညောင်းညာခြင်းကို သက်သာစေခြင်းနှင့် ဓာတုအသည်းပျက်စီးခြင်းမှ ကာကွယ်ပေးခြင်းစသည့် ဂုဏ်သတ္တိများရှိသည်။
ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့၏ ဆေးဖက်ဝင်အပင်များဆိုင်ရာ အတ္ထုပတ္တိတွင် စံပြုသတ်မှတ်ထားသည်။ginkgoအရွက်ထုတ်ယူမှုများတွင် ginkgolic acid ပါဝင်မှု 5 mg/kg အောက်ရှိ flavonoid glycosides 22-27% နှင့် 5-7% terpenoids ပါဝင်သင့်သည်။ ဂျပန်နိုင်ငံတွင်၊ ကျန်းမာရေးနှင့်အာဟာရအစားအစာအသင်းသည် ginkgo အရွက်ထုတ်ယူမှုအတွက်အရည်အသွေးစံနှုန်းများကိုသတ်မှတ်ထားပြီး flavonoid glycoside ပါဝင်မှုအနည်းဆုံး 24% နှင့် ginkgolic acid 5 ppm အောက်တွင်ထားရှိရန်လိုအပ်ပါသည်။ အရွယ်ရောက်ပြီးသူများအတွက် အကြံပြုထားသော တစ်နေ့တာ ပမာဏမှာ 60 မှ 240 mg ကြားဖြစ်သည်။
လေ့လာမှုများအရ စံသတ်မှတ်ထားသော ginkgo အရွက်ထုတ်ယူမှုကို placebo နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ရေရှည်သုံးစွဲမှုသည် မှတ်ဉာဏ်တိကျမှုနှင့် စီရင်ဆုံးဖြတ်နိုင်စွမ်းများအပါအဝင် အချို့သော သိမြင်မှုဆိုင်ရာလုပ်ဆောင်ချက်များကို သိသိသာသာ မြှင့်တင်ပေးနိုင်ကြောင်း လေ့လာမှုများက ဖော်ပြသည်။ ထို့အပြင်၊ Ginkgo Extract သည် ဦးနှောက်သွေးစီးဆင်းမှုနှင့် လှုပ်ရှားမှုကို တိုးတက်ကောင်းမွန်စေကြောင်း အစီရင်ခံထားသည်။
4. DHA
DHA (docosahexaenoic acid) သည် omega-3 long-chain polyunsaturated fatty acid (PUFA) ဖြစ်သည်။ 100 ဂရမ်လျှင် 0.68-1.3 ဂရမ် DHA ပေးစွမ်းနိုင်သော အဆီများသောငါးများ အထူးသဖြင့် ပင်လယ်စာများနှင့် ၎င်းတို့၏ထုတ်ကုန်များတွင် ပေါများပါသည်။ ဥများနှင့် အသားကဲ့သို့သော တိရစ္ဆာန်အခြေခံ အစားအစာများတွင် DHA ပမာဏ အနည်းငယ်သာ ပါရှိသည်။ ထို့အပြင် လူ့နို့ရည်နှင့် အခြားနို့တိုက်သတ္တဝါများ၏နို့များတွင် DHA လည်း ပါဝင်ပါသည်။ လေ့လာမှု 65 ခုမှ အမျိုးသမီး 2400 ကျော်ကို သုတေသနပြုခဲ့ရာ မိခင်နို့တွင် DHA ၏ ပျမ်းမျှပါဝင်မှုသည် စုစုပေါင်း ဖက်တီးအက်ဆစ် 0.32% ရှိပြီး ကမ်းရိုးတန်းရှိ လူဦးရေသည် မိခင်နို့တွင် DHA ပါဝင်မှု အမြင့်ဆုံး ပါ၀င်သည်။
DHA သည် ဦးနှောက်ဖွံ့ဖြိုးမှု၊ လုပ်ငန်းဆောင်တာများနှင့် ရောဂါများနှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ ကျယ်ပြန့်သောသုတေသနပြုချက်များအရ DHA သည် neurotransmission၊ neuronal ကြီးထွားမှု၊ synaptic plasticity နှင့် neurotransmitter ထုတ်လွှတ်မှုကိုမြှင့်တင်ပေးနိုင်သည် ကျပန်းထိန်းချုပ်ထားသော စမ်းသပ်မှု 15 ခု၏ meta-analysis မှ ပျမ်းမျှနေ့စဉ် DHA 580 mg စားသုံးမှုသည် ကျန်းမာသောလူကြီးများ (အသက် 18-90 နှစ်) နှင့် အပျော့စား မှတ်ဥာဏ်ချို့ယွင်းသူများတွင် အပိုင်းပိုင်းမှတ်ဉာဏ်ကို သိသိသာသာ တိုးတက်စေကြောင်း ပြသခဲ့သည်။
DHA ၏လုပ်ဆောင်မှု ယန္တရားများတွင်- 1) n-3/n-6 PUFA အချိုးကို ပြန်လည်ရယူခြင်း၊ 2) M1 microglial cell overactivation ကြောင့်ဖြစ်ရတဲ့အသက်အရွယ်ဆိုင်ရာ အာရုံကြောရောင်ရမ်းခြင်းကို ဟန့်တားခြင်း၊ 3) C3 နှင့် S100B ကဲ့သို့သော A1 အမှတ်အသားများကို လျှော့ချခြင်းဖြင့် A1 astrocyte phenotype ကို နှိမ်နှင်းခြင်း၊ 4) ဦးနှောက်မှရရှိသော neurotrophic factor-sociated kinase B အချက်ပြခြင်းကိုမပြောင်းလဲဘဲ proBDNF/p75 အချက်ပြလမ်းကြောင်းကို ထိထိရောက်ရောက် ဟန့်တားခြင်း၊ နှင့် 5) ပရိုတင်း kinase B (Akt) အမြှေးပါးပြောင်းရွေ့ခြင်းနှင့် အသက်သွင်းခြင်းကို လွယ်ကူချောမွေ့စေသည့် phosphatidylserine ပမာဏကို တိုးမြှင့်ခြင်းဖြင့် အာရုံကြောရှင်သန်မှုကို မြှင့်တင်ပေးခြင်း။
5. Bifidobacterium MCC1274
“ဒုတိယဦးနှောက်” ဟု မကြာခဏရည်ညွှန်းလေ့ရှိသော အစာအိမ်သည် ဦးနှောက်နှင့် သိသာထင်ရှားသော အပြန်အလှန်တုံ့ပြန်မှုများရှိကြောင်း ပြသထားသည်။ အူလမ်းကြောင်းသည် အလိုအလျောက် လှုပ်ရှားနိုင်သော အင်္ဂါတစ်ခုအနေဖြင့် ဦးနှောက်ကို တိုက်ရိုက်ညွှန်ကြားခြင်းမရှိဘဲ သီးခြားလုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ သို့သော်၊ အစာအိမ်နှင့် ဦးနှောက်ကြား ချိတ်ဆက်မှုကို အလိုအလျောက် အာရုံကြောစနစ်၊ ဟော်မုန်းအချက်ပြမှုများနှင့် cytokines မှတဆင့် ထိန်းသိမ်းထားပြီး၊ "အူ-ဦးနှောက်ဝင်ရိုး" ဟု ခေါ်သည့် အရာများကို ပေါင်းစပ်ထားသည်။
အူလမ်းကြောင်းဘက်တီးရီးယားပိုးများသည် အယ်လ်ဇိုင်းမားရောဂါအတွက် အဓိကကျသောရောဂါဆိုင်ရာ အမှတ်အသားဖြစ်သည့် β-amyloid ပရိုတင်းများစုပုံခြင်းတွင် အခန်းကဏ္ဍမှပါဝင်ကြောင်း သုတေသနပြုချက်များအရ သိရသည်။ ကျန်းမာသောထိန်းချုပ်မှုများနှင့်နှိုင်းယှဉ်ပါက၊ အယ်လ်ဇိုင်းမားလူနာများသည် Bifidobacterium နှိုင်းယှဥ်ကြွယ်ဝမှုလျော့နည်းသွားသဖြင့်အူ microbiota ကွဲပြားမှုကိုလျော့နည်းစေသည်။
အပျော့စား သိမြင်မှုဆိုင်ရာ ချို့ယွင်းမှု (MCI) ရှိသူများအပေါ် လူ့ဝင်ရောက်စွက်ဖက်မှုလေ့လာမှုများတွင်၊ Bifidobacterium MCC1274 ကိုစားသုံးခြင်းသည် Rivermead Behavioral Memory Test (RBANS) တွင် သိသာထင်ရှားစွာ တိုးတက်ကောင်းမွန်လာပါသည်။ ချက်ခြင်းမှတ်ဉာဏ်၊ အမြင်အာရုံဆိုင်ရာစွမ်းရည်၊ ရှုပ်ထွေးသောလုပ်ဆောင်မှုနှင့် နှောင့်နှေးသောမှတ်ဉာဏ်စသည့် နယ်ပယ်များရှိ ရမှတ်များကို သိသိသာသာ တိုးတက်စေသည်။
စာတိုက်အချိန်- Jan-06-2025